Aan boord van de Eenigheid
1761-1763

De lading handelsgoederen die in Zeeland aan boord ging, was bestemd voor de kust van West-Afrika. Deze goederen worden aangeduid met de benaming ‘cargazoen’. Het zijn de goederen die in Afrika werden geruild tegen tot slaaf gemaakte Afrikanen, ivoor en goud. Daarnaast vervoerde de Eenigheid enige goederen voor particulieren, deze waren bestemd voor het Caraïbisch gebied.

Handelsgoederen naar West-Afrika

De handelslading bestemd voor West-Afrika werd met zorg samengesteld, afgestemd op de vraag. Die verschilde per locatie. Het ging niet alleen om verschillende soorten handelsgoederen maar ook om specifieke kwaliteiten. Zo bevatte de lading een scala aan textiel. De kapitein werd geacht de lokale behoeften te kennen en hij kreeg van het bestuur de opdracht een concept cargazoen op te stellen.

Cargazoenlijst

De ‘factuura van cargazoen goederen’ is een opgave van alle handelsgoederen aan boord, inclusief hoeveelheden en inkoopsprijzen. Tegelijkertijd maakt deze cargazoenlijst duidelijk hoe de goederen werden verscheept.

Het merendeel van de lading was ingepakt in 89 genummerde kisten, vaten en één pak. Het cargazoen, in volgorde van nummering, bestond uit:

• Geweren: 600 lange, half fijne, koperen (lees: bronzen) geweren, 200 korte, half fijne, koperen geweren, 150 korte soldatengeweren, 150 lange soldatengeweren, 50 ‘gebruneert vertint’ geweren (met vertinde montering), 50 ‘blank vertint’ geweren, 24 scheepshouwers (korte en brede zwaarden), tezamen verpakt in 31 kisten en genummerd van 1 t/m 31.
• Trompetten en spiegels: 36 koperen trompetten, 20 dozijn spiegels, tezamen verpakt in 4 kisten en genummerd van 32 t/m 35.
• Glaswerk: 55 bierglazen, 30 bierglazen, 300 wijnroemers, tezamen verpakt in 2 kisten met de nummers 36 en 37.
• Tabakspijpen: 21 gros lange pijpen, 18 gros korte of slavenpijpen, tezamen verpakt in 2 kisten met de nummers 38 en 39.
• Messen: 1657 dozijn ‘mans baleijne’ messen, 500 dozijn ‘vrouwe slange’ messen, tezamen verpakt in 13 vaten, genummerd van 40 t/m 52.
• Lood: ‘200 blokjes à 2 pond, in vierkante blokjes te gieten’ oftewel 200 staafjes lood met een totaalgewicht van 408 pond, verpakt in 2 vaten met de nummers 53 en 54.
• Koper: 300 pond koperen armringen, 601 pond koperen ketels, verpakt in 5 vaten en genummerd 55 t/m 59.
• Kralen: 800 pond zwart gestreepte ‘dominé’, 200 pond glazen ‘dominé’, 806 pond gele ‘dominé’, 200 pond klein margriet, 455 mast wit, zwart, rood, geel en groen gruis, 300 mast gevlamde olivetten, 150 mast zwart met stippen, verpakt in 8 vaten en genummerd 60 t/m 67.
• Hangsloten: 16 dozijn driekantige hangsloten, verpakt in een vat met nummer 68.
• Tinnen kommen: 100 tinnen kommen, verpakt in een vat met nummer 69.
• Textiel en snuifdozen: verpakt in 17 vaten en 1 pak genummerd 70 t/m 87. In vat 79 bevonden zich behalve textiel 8 dozijn snuifdozen: ‘verlakte blekke snuijffdoosen’.
• Tabak: 800 pond blaar tabak, verpakt in 2 vaten met de nummer 88 en 89.

Losse goederen:

• Zweedse ijzeren staven: 100 staven met een totaal gewicht van 2128 pond.
• Koperen bekkens: 602 pond.
• Koperen nepten (nepetten, ondiepe koperen pannen): 200 pond.
• Koperen staafjes: 50 pond.
• Keulse steengoed kannen: 300 grote kannen en 300 kleine kannen.
• Roet (rundervet): 30 grote en kleine vaatjes met ‘inlands gekeurd’ roet, met een totaal gewicht van 405 kilo.

De cargazoenlijst sluit af met de sterke drank en het buskruit:

• Mout brandewijn: 3 halve leggers, 200 ankers à 12 stoop, 100 halve ankers à 6 stoop, 50 kelders (kisten) met daarin 6 flessen, 240 kelders met daarin 6 kannen.
• Rossolis (likeur): 110 kelders (kistjes) met 6 kannen.
• Buskruit: 300 vaatjes à 36 pond, 250 vaatjes à 18 pond, 100 vaatjes à 6 pond.

Maten en gewichten te Middelburg

In de Republiek waren allerlei lokale en regionale inhoudsmaten en gewichten in gebruik. De bovengenoemde inhoudsmaten en gewichten zijn waarschijnlijk die van Middelburg.

• Middelburgse pond: 467,7 gram (Amsterdams pond: 494,09 gram)
• Middelburgse stoop: 2,25 liter
• Middelburgse kan: 1,12 liter

Andere, in de scheepsinventaris gebruikte inhoudsmaten:

• Legger (groot watervat): 563 liter (bij de VOC)
• Anker: ton of vat van 35 à 39 liter
• Fles: een anker van 35 liter is 45 flessen

Kapitein en opperstuurman: kooplieden

De kapitein speelde een belangrijke rol bij het cargazoen. Hij was verantwoordelijk voor schip, lading en bemanning, en hij was verantwoordelijk voor de handel. Hij had in opdracht van de directie het concept cargazoen opgesteld.

Samen met de opperstuurman inspecteerde de kapitein in de dagen voorafgaand aan het vertrek de handelslading aan boord. Vervolgens tekenden zij beiden de cargazoenlijst, die daarna aan de reispapieren werd toegevoegd.

Tijdens de reis hielden kapitein en opperstuurman elke dag gezamenlijk de handelstransacties bij. Welke goederen waren van boord gegaan? Welke goederen en tot slaaf gemaakte Afrikanen waren aan boord gebracht? En wáár aan boord werden de goederen opgeslagen? Deze regeling was erop gericht dat als de kapitein overleed, de opperstuurman in staat zou zijn de handelstransacties tot in detail te kunnen verantwoorden. Bleef de opperstuurman in gebreke dan werd er beslag gelegd op zijn verdiende gage en premies.

Waarde en verzekering

De lading werd verzekerd voor 6% van de waarde (de goederen tegen inkoopsprijs). De totale waarde bedroeg fl. 37.129,90. Omgerekend naar de huidige waarde in 2013 is dat € 374.906,41. Bron: Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.