Over dit project

Terug naar de kaart
Archiefstukken

Van de reis van de Eenigheid zijn uiteenlopende archiefstukken bewaard gebleven in het archief van de MCC. De voor deze blog gebruikte archiefstukken bevinden zich in uiteenlopende inventarisnummers.

Logboek

Zeeuws Archief, Archief MCC, inventarisnummer 383

De opperstuurman hield het logboek bij. Hij noteerde de positie, windsnelheid, het weer, werkzaamheden aan het schip, handelstransacties, het overlijden van tot slaaf gemaakte Afrikanen en van bemanningsleden, de namen van schepen en hun kapiteins.

Voorin het logboek is een opgave van handelsgoederen ingevoegd, waarvan de opperstuurman dacht – ‘na mijn gedagten’ – dat ze aan de kust in Afrika waren verhandeld. De lijst met goederen kan worden verklaard uit het feit dat de kapitein ernstig ziek werd en de opperstuurman bij diens overlijden persoonlijk aansprakelijk kon worden gesteld voor eventuele schade.

In de blog wordt per dag de bijdrage uit het logboek gegeven.

Brieven van de kapitein

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 376. In dit inventarisnummer zijn de brieven van alle reizen van de Eenigheid opgenomen.

De kapitein schreef gedurende de derde reis van de Eenigheid elf brieven naar de directeuren in Middelburg. Hij vermeldde daarin het verloop van de reis, de handel, de aanwezigheid van concurrenten, de overleden bemanningsleden.

In de blog worden de brieven gepubliceerd op de datum vermeld in de brief.

Handelsboek

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 384 en inv.nr 385

Zowel de kapitein als de opperstuurman waren verantwoordelijk voor het handelsboek. Beiden werden geacht elke dag het boek bij te houden. In geval van overlijden van de kapitein diende de opperstuurman de handel voort te zetten. Bleef hij in gebreke dan kon hij persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor mogelijke schade.

In de blog worden de bijdragen uit het handelsboek zoveel mogelijk op de vermelde datum gepubliceerd. Wanneer deze datum ontbreekt, of niet overeenkomt met de gegevens in het logboek, dan is de datum uit het logboek aangehouden.

Het handelsboek is aanwezig in tweevoud. Beide zijn bijna tot op de bladzijde hetzelfde, met de volgende uitzonderingen:

  • voorin inv.nr 385 bevindt zich een los blad met een samenvatting van de handel aan de kust van Afrika van kapitein Menkenveld
  • in inv.nr 385 ontbreekt de post ‘onkosten op het cargazoen’
  • achterin inv.nr 384 bevindt zich een briefje waarop de juiste prijs volgens de kapitein van de kleine vaatjes buskruit en de blauwe salempourus (textiel) is vermeld.

Beide handelsboeken zijn achteraf opgesteld. De inhoud van beide boeken bestaat achtereenvolgens uit:

  • de inkoop van slaven, ivoor en goud
  • de inkoop van water en proviand voor consumptie aan boord; de inkoop van palmolie, limoensap en millet voor de slaafgemaakten; verbruikte goederen uit het cargazoen, belastingafdracht, restant cargazoen
  • balans bij vertrek uit Afrika
  • veilingen van slaafgemaakten in Berbice, onkosten in Berbice, veiling van slaafgemaakten in Essequebo, geremitteerde wisselbrieven, onkosten in Essequebo, verkoop uit restant cargazoen in Essequebo en restant cargazoen, betaling van de slaafgemaakten
  • balans bij vertrek uit Guyana.

In de blog wordt gebruik gemaakt van afbeeldingen uit inv.nr 384.

Chirurgijnsjournaal

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 390

Het journaal van de chirurgijn bestaat uit twee delen, een deel over de bemanning en een deel over de tot slaaf gemaakte Afrikanen. De chirurgijn gaf per patiënt een beschrijving van het ziektebeeld en het verloop van de ziekte. De chirurgijn vermeldde met een nummer welke recepten hij voorschreef. Een overzicht van alle voorgeschreven recepten volgt na de beschrijvingen van de patiënten, zowel in het deel over de bemanning als in het deel over de Afrikanen.

Het journaal van de chirurgijn is uiterst zeldzaam. Het is één van de weinige journaals die bewaard zijn gebleven in de administratie van de MCC. Bovendien is het journaal tamelijk uitgebreid.

Het journaal is achteraf opgesteld: de beschrijvingen per patiënt beslaan een periode van enige maanden tot zelfs langer dan een jaar. Toch is het journaal waarschijnlijk wel tijdens de reis geschreven. De jongste gegevens uit het journaal dateren uit de winter van 1762-1763.

Waarom dit journaal bewaard is gebleven en niet de journaals van zoveel andere reizen van MCC-schepen is onbekend.

Ten behoeve van de blog zijn de beschrijvingen van de chirurgijn opgeknipt. Telkens wanneer de toestand van een patiënt verandert, wordt de nieuwe stand van zaken inclusief die uit het verleden gegeven. Wanneer er recepten worden voorgeschreven, dan zijn deze toegevoegd aan het verslag van de dag. In het menu wordt het overzicht van alle uitgeschreven recepten gegeven.

Verklaringen scheepsraad

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 375.3

De scheepsraad bestond uit de hoogste vier bemanningsleden (kapitein, opperstuurman, onderstuurman, derdewaak) eventueel uitgebreid met de bootsman als leidinggevende van het scheepsvolk. De raad nam gezamenlijk belangrijke besluiten, die konden afwijken van de instructies, en of stelde verklaringen op, bijvoorbeeld over geleden schade.

De verklaringen werden niet ingeschreven in een boek, maar werden samen met andere losse stukken bewaard.

In de blog wordt de verklaring van de scheepsraad zoveel mogelijk gepubliceerd op de datum waarop de aanleiding voor de verklaring betrekking heeft. Deze datum wijkt vaak af van de datum waarop de verklaring is opgesteld. De aanleiding voor de verklaring is vaak te vinden in het logboek.

Notariële akten

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr. 375.3 en inv.nr 389.3

In sommige situaties werd een verklaring voor de notaris afgelegd. Een beperkt aantal notariële akten is tussen de archiefstukken over het verblijf in Guyana en de retourreis van de Eenigheid bewaard gebleven. Omdat zij relevante informatie voor de reis bevatten, zijn zij gepubliceerd in de blog.

Scheepssoldijboek en monsterrol

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 387 en inv.nr 388

De bemanningsleden werden met naam, plaats van herkomst en salaris (per twee maanden) ingeschreven in zowel de monsterrol als de scheepssoldijrol.

De scheepssoldijrol werd in guldens bijgehouden:

  • promotie en salarisverhoging
  • voorschot op het salaris. Voorafgaand aan de reis werd vaak twee maanden salaris uitbetaald – ‘op de kist’, maar ook 3 en 1 maand kwamen voor. Tijdens de reis kon geld geleend worden, vaak gebeurde dit ten behoeve van de verkoop van persoonlijke bezittingen van een overleden opvarende.
  • voortijdige beëindiging van het dienstverband, bijvoorbeeld door overlijden of desertie
  • bij overlijden of desertie: opbrengst van de geveilde bezittingen

De monsterrol begint met een alfabetische index op voornaam en biedt vervolgens per opvarende dezelfde gegevens als in de scheepssoldijrol en daarnaast extra, meer specifieke gegevens over:

  • voorschotten
  • de uitbetaling van het salaris, inclusief de handtekening van degene die het gage incasseerde

De bedragen in de monsterrol werden in ponden Vlaams vermeld.

Zowel achterin de monsterrol als in de scheepssoldijrol bevinden zich losse stukken met de opgaven van geveilde goederen van overleden opvarenden, alsmede verklaringen over geldleningen.

Brieven van correspondenten

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 58.1 en inv.nr 59.1

De MCC beschikte over een uitgebreid netwerk van correspondenten in Europa, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. Over de periode van de reis van de Eenigheid is correspondentie aanwezig uit Guyana. Twee correspondenten schreven over de Eenigheid: Abraham Wijs in Berbice (inv.nr 59.1) en Adriaan Spoors in Essequebo en Demerary (inv.nr 58.1).

Notulen directeuren MCC

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 20 en inv.nr 21

De directeuren van de MCC vergaderden bijna wekelijks. In de notulen worden de ingekomen brieven vermeld, maar niet inhoudelijk behandeld. Verder komt een scala aan onderwerpen aan bod, bijvoorbeeld in de notulen over de 3e reis, inv.nr 21: het aanstellen van de hoogste bemanningsleden, de opdracht voor het opstellen van een concept cargazoen, het opvragen van offertes van de verschillende handelsgoederen, het vaststellen van het vertrek, het uitgeleide doen, de thuiskomst van het schip, besluit over de wijze van verkoop van retourgoederen. Over de bouw en de naamgeving van het schip zijn gegevens te vinden in inv.nr 20.

Reispapieren, instructies e.a.

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 375.3

De artikelbrief, de instructies aan de kapitein, andere reispapieren zoals paspoorten bevinden zich in inv.nr 375.3. Andere stukken die in dit inventarisnummer zijn te vinden zijn: de verklaringen van de scheepsraad, een notariële akte, een opgave van uitstaande leningen van een overleden matroos en nog veel meer.

‘De bonnetjes’

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 389.1, inv.nr 389.2, inv.nr 389.3

In de acquitten, oftewel ‘de bonnetjes’, is veel informatie te vinden over de equipage van het schip, de handelsgoederen (cargazoen), en de retourreis. ‘De bonnetjes’ bevinden zich in respectievelijk de inv.nrs 389.1, 389.2 en 389.3. Bijvoorbeeld: een rekening voor de inkoop van proviand, de offerte van een textielhandelaar, een opgave van de verhuur van vrachtruimte.

Scheepsboek

Zeeuws Archief, Archief MCC, inv.nr 374

In het scheepsboek werden de belangrijkste financiële gegevens bijgehouden. Van de bouw van het schip tot en met de laatste reis. In het scheepsboek is ook de eindafrekening van de 3e reis van de Eenigheid te vinden, met het winst- en verliescijfer.

Inventaris online

De inventaris van het archief van de MCC kan online worden geraadpleegd. Het archief van de MCC is hierin beschreven. Elke beschrijving is voorzien van de scans van de betreffende archiefstukken.